อนาคตเรื่อง ‘จิตวิญญาณ’ ในมุมมองของคนไทยเจนเนอเรชัน Z

‘จิตวิญญาณ’ กลายเป็นคำที่ GEN-Z คนรุ่นใหม่เริ่มหยิบยกขึ้นมาพูดขึ้นในชีวิตหลังจากช่วงโรคระบาด เรื่องทางจิตวิญญาณและมูเตลูขยับเข้ามาใกล้ตัวชีวิตคนรุ่นใหม่มากขึ้นทั้ง โหราศาสตร์ การดูดวง การตั้งคำถามกับศาสนาที่มากขึ้น และการฟังธรรมะที่ตอบโจทย์กับยุคสมัยแทนเพื่อเติบโตทางจิตวิญญาณมากขึ้น บทความนี้เราเลยได้ลองไปถาม GEN Z ทั้ง 3 คนว่า เมื่อพูดถึง ‘จิตวิญญาณ’ จะนึกถึงอะไร มันมีความเกี่ยวข้องกับศิลปะไหม และอนาคตของเรื่องจิตวิญญาณจะเป็นอย่างไรพร้อมสำรวจความหมายว่าในทางจิตวิทยา จิตวิญญาณนั้นคืออะไร

‘ซีน’ (@cineeema) เป็นคนที่เราเลือกติดต่อสัมภาษณ์ไปคนแรกหลังจากที่เห็นงานศิลปะที่เธอสร้างดูมีพลังของธรรมชาติและสปิริทชวล เธอเล่าให้ถึง ความหมายจิตวิญญาณและความเกี่ยวข้องกับศิลปะในมุมมองเธอว่า

“จิตวิญญาณสำหรับเราคือ ความเป็นสิ่งๆ นั้น เป็นส่วนหนึ่งของตัวตนแต่ไม่ใช่ทั้งหมด ถ้าพูดแบบง่ายๆ แบบเห็นภาพเราว่ามันเหมือนออร่า (หัวเราะ) เราคิดว่ามนุษย์เข้าถึงและซึมซับความเป็นจิตวิญญาณของสิ่งต่างๆ ผ่านการเรียนรู้และสิ่งแวดล้อม ยิ่งเราตั้งใจที่จะจมดิ่งไปกับมันเท่าไหร่ เราก็จะยิ่งเข้าถึงจิตวิญญาณของสิ่งนั้นได้มากขึ้นเท่านั้น ซึ่งเราคิดว่าจิตวิญญาณมีในทุกอย่างนะ ทั้งในธรรมชาติและวัฒนธรรม เช่น ต้นไม้ก็มีจิตวิญญาณของเค้า ถ้าคนๆ นึงรักต้นไม้มากๆ ศึกษาและซึมซับกับมัน จนเขาเข้าใจต้นไม้ได้มากกว่าใครๆ เขาจะรับรู้ต้นไม้ได้ในส่วนที่มากกว่าสัมผัสทั้ง 5 เช่น อารมณ์ ความเคลื่อนไหวภายใน ถ้าเวอร์ๆ หน่อยวันนึงเขาอาจจะสื่อสารกับต้นไม้ได้เลยก็ได้”

ศิลปะและจิตวิญญาณเป็นมันมีความเกี่ยวข้องกันไหม “เราคิดว่าเกี่ยวโดยตรงเลยแหละ ศิลปะคือ ความหมกมุ่นในบางสิ่ง อาจจะเป็นเรื่องส่วนตัว สังคม เพศ หรือการตั้งคำถามถึงอะไรบางอย่าง แต่ล่ะคนไม่เหมือนกัน ความหมกมุ่นนำมาซึ่งการทำซ้ำและเรียนรู้ คิดถึงสิ่งนั้นวนไปวนมา จนเข้าถึงจิตวิญญาณ แล้วถึงถ่ายทอดออกมาผ่านงานศิลปะ”

ซีนเล่าเสริม เรื่องจิตวิญญาณไม่เคยหายไปไหนแค่มันเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัยเท่านั้นเอง ดังนั้นไม่ว่าจะอดีต ปัจจุบัน อนาคตเรื่องนี้ก็ยังอยู่กับวิถีชีวิตคน

“จิตวิญญาณไม่เคยหายไปไหน แค่พิธีกรรมมันเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย สมมติสมัยก่อนเราอาศัยอยู่ริมแม่น้ำ วิถีชีวิตเราก็จะผูกพันอยู่กับน้ำกับแม่น้ำสายนั้น เราเลยพยายามที่จะสื่อสารกับเขาโดยการสร้างเรื่องราวและพิธีกรรมของพญานาคขึ้นมา สมัยนี้เราอาจจะเปลี่ยนเป็นการทำหนังสั้นซักเรื่องหนึ่งหรือถ่ายรูปลงโซเชียล สเกลของพิธีกรรมมันอาจและเล็กลงและง่ายขึ้นตามยุคสมัย แต่ก็มีความหลากหลายมากขึ้นในการแสดงออกเช่นกัน

‘นพ’ (@noppatham) คือช่างภาพแฟชั่น/นักแสดงอิสระ เธอคือ GENZ คนที่สองที่ทางเราติดต่อไปหลังจากเห็นภาพถ่ายเซ็ท ‘Joy Despret’ ตัวละครซิมส์ไอคอนนิกจากซีรีส์แคสเกมของแดร็กควีน ‘Juno Birch’ คำตอบของเธอคล้ายการบรรยายของซีนว่า จิตวิญญาณคล้ายสีออร่า และเธอก็เห็นด้วยว่า จิตวิญญาณมันเกี่ยวกับศิลปะ

“จิตวิญญาณ เราจะนึกถึงสิ่งที่จับต้องไม่ได้แต่สัมผัสถึงได้ เราชอบนึกทุกอย่างเป็นภาพ อันนี้เราเห็นภาพเป็นควันสีๆ ที่ลอยอยู่ในอากาศรอบๆ ตัวเรา (หัวเราะ) และมันเกี่ยวข้องกับศิลปะนะ เรารู้สึกว่าศิลปะเกิดขึ้นเพราะมนุษย์มีจิตวิญญาณ ซึ่งเราว่ามนุษย์ทุกคนมีจิตวิญญาณอยู่กับตัวอยู่แล้ว แค่ ณ ช่วงเวลานั้นๆ จะเชื่อมกับมันแค่ไหน”

เราถามเธอต่อว่า คิดว่าคน GEN Z มีความสนใจเรื่องสปริทชวลมากขึ้นไหม เธอเล่าจากประสบการณ์ตัวเองว่า

“เท่าที่เห็นคิดว่าครึ่งๆ เลย มีทั้งเชื่อแบบเป็นที่พึ่งทางใจ ส่วนใหญ่ที่เห็นเพื่อนๆ จะดูดวงไพ่ทาโรต์อะไรงี้ และอีกกลุ่มก็จะไม่เชื่อเลย จะพูดแต่เรื่องอิงวิทยาศาสตร์ และด่าว่าอีกกลุ่มงมงาย แต่ส่วนตัวเราก็มีที่พึ่งพิงเป็นการดูดวงเหมือนกัน ไม่อยากรู้ว่ามันเป็นเรื่องจริงรึป่าวที่มีใครมาบอกอนาคตเราได้ แค่อย่างน้อยๆ ถ้ามาบอกเรื่องดีกับเรา รู้สึกว่ามันให้กำลังใจเรา ทำให้เรามั่นใจในการใช้ชีวิตมากขึ้นด้วย”

‘ยูโร’ (@eeuuro) เป็นนักศึกษา GEN Z คนที่สามที่เราติดต่อไปสัมภาษณ์หลังจากเห็นภาพร่วมแคมเปญ Swapshop #blackerthanfuture เขาเล่าว่า ถ้าพูดถึงจิตวิญญาณจะนึกถึงตัวละครคล้ายๆ วิญญาณที่ล่องลอยในเกมไปตามสถานที่ต่างๆ และเห็นความเชื่อมโยงว่า ศิลปะ โซเชียลมีเดีย จิตวิญญาณมันมีความเกี่ยวข้องกัน

“คิดว่า จิตวิญญาณ กับ ศิลปะ เกี่ยวกันครับ ตามความเข้าใจของผม ประมาณว่า การที่คนเราจะเสพศิลปะอย่างใดอย่างหนึ่ง เราจะต้องใช้จิตวิญญาณในการเสพ เราถึงจะเข้าใจในสิ่งที่ศิลปินถ่ายทอดอารมณ์ออกมาเป็นผลงาน ในแขนงต่างๆ ในอนาคต ผมคิดว่า จิตวิญญาณของคนจะลดลง เพราะปัจจุบันทุกคนจดจ่อกับ social media เกินไปจนลืมไปว่าสิ่งต่างๆ รอบตัวเราสามารถนำมาพัฒนาและต่อยอดไปได้”

จิตวิญญาณ ในมุมมองของคนรุ่นใหม่คือ พลังงานเร้นรับที่จับต้องไม่ได้แต่สัมผัสรู้สึกถึงได้เหมือนสีออร่า หรือวิญญาณจากเกม คำบรรยายของคนรุ่นใหม่นี้มีความคล้ายคลึงกับความหมาย ‘จิตวิญญาณ’ ตามนิยามทางจิตวิทยาของ คาร์ล ยุง ที่ให้ความหมายว่า จิตวิญญาณ (spirit) คือพลังงานเร้นรับที่อยู่นอกเหนือชีววิทยาและความเข้าใจทางวิทยาศาสตร์ 

ในไทยตอนนี้เรื่องทางจิตวิญญาณที่ถูกหยิบยกมาคุยได้อย่างเปิดกว้างมากขึ้นซึ่งเป็นผลจาก การเกิดคอมมูนิตี้ทางจิตวิญญาณมากมายเพิ่มขึ้นทางออนไลน์ที่ช่วยให้คนเข้าถึงมันได้ง่ายขึ้น และหลังจากที่ทุกคนต่างต้องกักตัวออกห่างจากชีวิตประจำวันออฟไลน์ มันก็ทำให้คนมีเวลาหันมาสนใจเรื่องทางจิตวิญญาณกันมากขึ้น แต่ก็ต้องติดตามกันต่อไปว่ามันจะผสมผสานไปกับวิถีชีวิตคนในอนาคตได้ทางไหนบ้าง

อ้างอิง

"จิตวิญญาณ" ในนิยามของคาร์ล​ ยุง บทความ​ โดย​ Dew​ Maskati: https://bit.ly/3mGUm6l