รู้จัก ‘แฮนด์แพน’ เครื่องดนตรีเสียงสวรรค์ในทรรศนะของ ‘Boat & Most Handpan’

เชื่อว่าหลายคนคงเคยเห็นเครื่องดนตรีรูปร่างแปลกตา หน้าตาคล้ายกับเอา ‘กระทะ’ 2 ใบมาประกบกัน แต่สุ้มเสียงของมันกลับเพราะพริ้งชวนฝัน และได้รับความนิยมนำไปใช้กับศาสตร์การฮีลลิ่งร่างกายและจิตใจอย่างกว้างขวาง ใช่แล้ว! เรากำลังพูดถึง 'แฮนด์แพน' เครื่องดนตรีน้องใหม่ที่หน้าตาเหมือนเครื่องดนตรีชนเผ่า และมีความน่าสนใจที่หลายคนอาจจะไม่เคยรู้

EQ ชวน 'โมส ปวเรศ' และ 'โบ๊ท ชวันวิชญ์' 2 นักแฮนด์แพนชาวไทยแห่งวง 'Boat & Most Handpan' มาเล่าเรื่องราวของแฮนด์แพนที่สุดแสนจะน่าสนใจ เปิดมุมมองต่อเครื่องดนตรีน้องใหม่ ที่อาจจะทำให้หลายคนอยากลองเล่นแฮนด์แพนดูสักครั้ง!

เสียงที่ตกหลุมรัก

“แฮนด์แพนพัฒนาต่อยอดมาจากเครื่องดนตรีแอฟริกัน ที่เรียกว่าสตีลแพน แต่แฮนด์แพนเพิ่งถูกคิดค้นเมื่อปี 2000 นี่เองนะ หรือประมาณ 23 ปีที่แล้ว โดยแบรนด์แรกที่ทำอยู่ในโซนสวิตเซอร์แลนด์ จากนั้นก็ถูกพัฒนาออกมาแพร่หลายมากขึ้น คนเริ่มเรียกมันว่าแฮนด์แพน แล้วก็กลายเป็นชื่อที่หลายคนรู้จักและคุ้นเคยในเวลาต่อมา” โมสเริ่มต้นเล่า

ทั้งโมสและโบ๊ทต่างก็ไม่ใช่นักดนตรีหรือโลดแล่นอยู่ในแวดวงดนตรีมาก่อน ทว่า เมื่อทั้งคู่ได้มาพบกับ 'แฮนด์แพน' ทั้งคู่ก็ตกหลุมรักเครื่องดนตรีน้องใหม่ชนิดนี้ และทุ่มเทเวลาเพื่อทำความรู้จัก ฝึกซ้อม และมุ่งมั่นเอาดีกับการเล่นแฮนด์แพนมาได้เกือบ 5 ปีแล้ว

“ผมว่าเสียงของมันคือสิ่งที่ทำให้ผมหลงเสน่ห์แฮนด์แพน ผมคิดว่าถ้ารูปร่างของมันแปลกประหลาดไปจากนี้ ผมก็ยังจะเล่นอยู่ดี เพราะเสียงมันเพราะมาก เราถูกดึงดูดก็เพราะเสียงของมันนี่แหละ” โบ๊ทบอก

ด้านโมสก็เสริมว่า ความรู้สึกแรกหลังจากได้เห็นแฮนด์แพนคือ 'มันแปลกดี' แต่ความไพเราะของเสียงแฮนด์แพนสามารถส่งต่อไปให้คนฟังได้ดื่มด่ำไปพร้อมๆ กับคนที่เล่นเครื่องดนตรี

“ผมเล่นกลองมาตั้งแต่เด็ก ปกติเวลาตีกลอง น้อยคนจะรู้ว่าคนนี้ตีกลองเพราะ คือคนแทบไม่รู้เลยด้วยซ้ำว่าคนตีกลองเพราะอย่างไร โน้ตเป็นอย่างไร แต่แฮนด์แพนไม่ใช่ เวลาผมตีแฮนด์แพน ผมสามารถทำให้คนได้ยินได้ว่าเมโลดี้ของมันเป็นอย่างไร มันมีเสียงที่ทำให้คนเข้าใจได้ ผมก็เลยรู้สึกว่ามันเป็นเครื่องดนตรีที่วิเศษมาก” โมสเสริม

ดูโอ้วงดนตรีแฮนด์แพน

แม้แฮนด์แพนจะเป็นเครื่องดนตรีน้องใหม่ แต่ก็เริ่มได้รับการรู้จัก และได้รับความนิยมในหมู่คนไทยมากขึ้น โดยเฉพาะในช่วง 2 ปีที่ผ่านมา เนื่องจากมีคนมีชื่อเสียงเริ่มหยิบจับเครื่องดนตรีชนิดนี้มาลองเล่น ไม่ว่าจะเป็นน้าโย่ง เชิญยิ้ม หรือปั๊บ โปเตโต้ แต่แฮนด์แพนเป็นที่รู้จักในแวดวงนักดนตรีของไทยมาสักระยะหนึ่งแล้ว และโบ๊ทกับโมสก็เป็น 2 นักดนตรีที่ถูกเชื่อมโยงกันด้วยแฮนด์แพน จนสุดท้ายทั้ง 2 คนก็ตกลงฟอร์มวงดนตรีแฮนด์แพนในนาม 'Boat & Most Handpan'

“ในเมืองไทยมีแค่ 2 แบรนด์ที่ผลิตแฮนด์แพน แล้วเราก็รู้จักกับพี่ที่ผลิตแฮนด์แพนแบรนด์หนึ่ง พอคอมมูนิตี้คนเล่นมันเล็ก มันเลยทำให้เรารู้จักกันหมด แล้วเราก็เลยได้รู้จักกับโมส พอเราเล่น เราได้คุยกัน วันหนึ่งเราก็เลยออกไปรับงาน แล้วชวนกันไปเล่น เกิดเป็นมีคนมาจ้างเราไปเล่นมากขึ้น ซึ่งมันก็มีทั้งงานคู่และงานเดี่ยว ก็แล้วแต่ว่าจะเป็นงานแบบไหน” โบ๊ทเล่า

“เราเป็นวงดนตรีแฮนด์แพน เวลาเราออกไปเล่นดนตรี เราก็จะเอาแฮนด์แพนไปผสมกับเครื่องดนตรีชนิดอื่นๆ เช่น กลอง คาฮอง (Cajon) ขลุ่ย หรือเครื่องเป่าอื่นๆ ที่ทำให้เกิดเสียงมากขึ้นกว่าการเล่นแฮนด์แพนเพียงอย่างเดียว แต่ช่วงหลังๆ แฮนด์แพนเริ่มเข้าไปอยู่ในคลาส Sound Healing มากขึ้น” โมสบอก

เสียงแห่งการบำบัด

ปฏิเสธไม่ได้ว่าแฮนด์แพนเป็นอีกหนึ่งเครื่องดนตรีที่ถูกเชื่อมโยงอยู่กับศาสตร์ของการฮีลลิ่งที่เริ่มเข้ามาได้รับความนิยมในเมืองไทย แม้โบ๊ทกับโมสจะไม่ได้เริ่มต้นเล่นแฮนด์แพนด้วยเหตุผลเรื่องการเยียวยา แต่ทั้งคู่ก็ยอมรับว่าเสียงของแฮนด์แพนสามารถฮีลลิ่งหรือเยียวยาคนฟังได้จริง

“ผมว่ามันเป็นเรื่องเสียง เพราะเสียงของแฮนด์แพน จะว่าเป็นเสียงกลองก็ไม่ใช่ เป็นเสียงเปียโนก็ไม่เชิง มันเกิดจากวัสดุที่ใช้ทำแฮนด์แพน และทำให้เกิดเสียง อย่างผมเคยไปเจอครูสอนโยคะจากต่างประเทศ เขาก็เอาแฮนด์แพนมาใช้ตอนทำท่า 'ศพอาสนะ' โดยใช้บรรเลงเพื่อให้รู้สึกผ่อนคลาย ซึ่งผมคิดว่าตรงนั้นแหละที่แฮนด์แพนเข้ามาเกี่ยวโยงกับการฝึกสมาธิ การบำบัด หรือการฮีลลิ่ง” โบ๊ทระบุ

“ช่วงหลังผมได้เข้าไปเล่นในคลาส Sound Healing มากขึ้น ก็ทำให้ผมได้เห็นว่าคนที่เข้ามาในคลาส เขาชอบเสียงของแฮนด์แพนจริงๆ เพราะสถานที่ที่เราไปเล่น มันเป็นห้องเล็กๆ ที่เหมาะกับเสียงของแฮนด์แพน คนก็เลยจะได้ยินเสียงของแฮนด์แพนอย่างชัดเจน โดยไม่ผ่านไมค์หรือระบบเครื่องเสียง คือปฏิเสธไม่ได้ว่าพอมันเป็นเครื่องดนตรีใหม่ คนควบคุมเสียงก็อาจจะไม่คุ้นเคยกับเครื่องดนตรีชนิดนี้ เขาก็เลยไม่สามารถทำให้เสียงของแฮนด์แพนชัดเจนได้ แต่พอเอาไปเล่นในคลาส Sound Healing กลับได้ผลลัพธ์อีกแบบเลย” โมสกล่าว

ทั้งโบ๊ทและโมสให้ข้อมูลว่า การสั่นสะเทือนของคลื่นเสียงที่ถูกใช้เพื่อการฮีลลิ่งหรือการบำบัด อยู่ที่ 432 เฮิรตซ์ ในขณะที่แฮนด์แพนจะมีการสั่นสะเทือนของคลื่นเสียงอยู่ที่ 440 เฮิรตซ์ อย่างไรก็ตาม สามารถสั่งทำแฮนด์แพนให้มีคลื่นเสียงสำหรับการบำบัดได้เช่นกัน

“แม้ว่าแฮนด์แพนจะสั่นสะเทือนไม่เท่าพวกขันทิเบตหรือคริสตัลโบว์ล แต่ว่ามันเอาไปใช้เพื่อทำให้บรรยากาศในคลาสสมบูรณ์ขึ้น บรรยากาศดีขึ้น มันจึงทำให้การนอนฟังเสียงเพื่อเยียวยาดีขึ้นด้วยเช่นกัน” โมสบอก

เสียงดนตรีจากสวรรค์

“ฟีดแบ็กที่ได้รับส่วนใหญ่เป็นไปในทางบวก คนจะบอกว่ามันเพราะมาก เหมือนอยู่บนสวรรค์เลย แล้วเมื่อก่อนเราไปเล่นดนตรีเปิดหมวกบ่อย มันก็จะมีเด็กตัวเล็กๆ มานั่งฟัง เราเลยรู้สึกว่าเสียงหรือเมโลดี้ของแฮนด์แพนน่าจะเชื่อมโยงกับเพลงกล่อมเด็กนะ มันเลยทำให้เด็กๆ ชอบ แล้วมันก็เกี่ยวเนื่องไปถึงว่าเสียงของแฮนด์แพนทำให้รู้สึกผ่อนคลาย” โบ๊ทอธิบาย

แม้แฮนด์แพน 1 ตัวจะมีเสียงที่ไพเราะและจับใจคนฟังมากอยู่แล้ว แต่โมสและโบ๊ทบอกว่า ถ้ามีแฮนด์แพน 2 ตัว จะยิ่งทวีความไพเราะมากขึ้น และสร้างมิติของเสียงได้ดีกว่าเดิม

“แฮนด์แพนถ้าเล่น 2 คน มันจะสร้างมิติของเสียงได้มากกว่าเล่นคนเดียว คนหนึ่งอาจจะทำหน้าที่เป็นคอร์ดให้ ในขณะที่อีกคนเป็นเมโลดี้ มันเลยทำให้การเล่นสองคนมีมิติมากกว่า ครบเครื่องกว่า ทำให้ทุกอย่างสมูธ และฟังง่ายกว่าเดิม” โมสบอก

“เมื่อก่อนเล่นแฮนด์แพนคนเดียวแล้วรู้สึกว่ามีข้อจำกัดเยอะ พอมาเล่นสองคนก็ทำให้สามารถเล่นได้หลากหลายมากกว่า แล้วก็ทำให้ดนตรีที่ออกมามันสมบูรณ์มากกว่า แล้วก็สื่อไปถึงคนฟังได้ดีกว่า แล้วตอนนี้เราสองคนก็กำลังต่อยอดไปทาง Sound Bath หรือการเอาแฮนด์แพนมาผสมผสานกับเครื่องดนตรีชนิดอื่นๆ อาจจะเป็นพวกขัน กลอง เครื่องเป่า หรือเสียงอื่นๆ มาใช้ แล้วก็ให้คนมานอนอาบเสียงไปเลย” โบ๊ทเล่า

ความคาดหวังของนักดนตรี

“เราอยากเล่นแฮนด์แพนเป็นอาชีพ หรือเล่นไปจนแก่เลย เราก็เลยทำเป็นคลาสสอนเล่นแฮนด์แพน แล้วก็หาทางที่จะได้เล่นแฮนด์แพนมากขึ้นกว่าเดิม แต่ท้ายที่สุด เราอยากเห็นคนไทยเล่นแฮนด์แพนเยอะขึ้น เพราะเราเคยไปดูงานแฮนด์แพนที่ญี่ปุ่น ได้ฟังเสียงคนเล่นพร้อมกันเป็นสิบ แล้วเรารู้สึกว่ามันมีความสั่นสะเทือนมากกว่า ดังนั้น ก็เลยอยากเห็นคนไทยเล่นแฮนด์แพนมากกว่านี้ ทำให้คนรู้จักแฮนด์แพนมากขึ้น มองเห็นมันมากขึ้น” โมสบอก

ขณะที่โบ๊ทระบุว่าเขาไม่ได้คาดหวังอะไรกับแวดวงแฮนด์แพนไทยเลย เขาอยากให้ทุกอย่างเป็นไปตามธรรมชาติ เมื่อมีคนเห็นว่าเขากำลังเล่นเครื่องดนตรีชนิดนี้ แล้วคนเริ่มสนใจว่ามันคืออะไร คนอื่นเริ่มเปิดใจมาลองเล่น โบ๊ทก็รู้สึกว่าตัวเองได้ทำหน้าที่นักดนตรีและถ่ายทอดเสียงของแฮนด์แพนให้คนฟังอย่างเต็มที่แล้ว

“แม้งานส่วนใหญ่ของแฮนด์แพนจะไม่เหมือนกับการเล่นดนตรีกลางคืน ไม่มีร้านประจำให้เราเล่น เราก็เลยจะไปจามงานอีเวนต์มากกว่า แต่ในอนาคตเราจะมี Sound Bath ให้คนได้เข้ามาฟังแน่นอน ล่าสุดเราสองคนก็เพิ่งมีคอนเสิร์ตไป และสิ้นปีนี้ก็จะมีงานใหญ่สำหรับแฮนด์แพนโดยเฉพาะ ก็จะมีคนจากหลายประเทศมาร่วมงาน ซึ่งงานนี้จะจัดที่เชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่” โบ๊ทเชิญชวน

งาน PanSiam Handpan Gathering 2023 เป็นงานชุมนุมคนรักเสียงแฮนด์แพน ซึ่งปีนี้จะจัดขึ้นเป็นครั้งที่ 2 ณ บริเวณต้นไม้ใหญ่ริมลำธาร ใกล้เขาหลวงเชียงดาว และน้ำพุร้อนแห่งบ้านยางปู่โต๊ะ อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ระหว่างวันที่ 9 - 10 ธันวาคม พ.ศ.2566 นี้

“เรายังทำคลาสเวิร์กช็อปแฮนด์แพนทุกเดือน ใครอยากเข้าร่วม ก็ทักไปสอบถามที่เพจได้เลย” โมสกล่าวปิดท้าย

PanSiam Thailand Handpan Gathering 2023

• วันที่: 9 และ 10 ธันวาคม 2566
• สถานที่: บริเวณต้นไม้ใหญ่ริมลำธาร ใกล้เขาหลวงเชียงดาว และน้ำพุร้อนแห่งบ้านยางปู่โต๊ะ อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่
• ค่าเข้าชม: 1,500 บาท (1 Day Pass) / 2,200 บาท (2 Day Pass) / 9,980 บาท (Special 2 Day Pass 5 Tickets) สำรองบัตรได้ที่ Ticketmelon
• Note: เด็กอายุต่ำกว่า 13 ปี เข้าฟรี

‍ติดตาม Mosthandpan ได้ที่

Facebook: Mosthandpan